Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2015

Η Ντοπιολαλιά μας


Στις σελίδες αυτές επιχειρείται η καταγραφή απανθισμάτων της «ντοπιολαλιάς» μας, των λέξεων και εκφράσεων που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας και μερικές από αυτές χρησιμοποιούμε ακόμα και εμείς σήμερα.

To  ιδιότυπο αυτό γλωσσάρι παραμένει …ανοιχτό.
Περιμένει τις προσθήκες σας, τις διορθώσεις σας, την καλύτερη μετάφρασή σας στο gitsanas@gmail.com

Ας προσπαθήσουμε όλοι να μην χαθεί η «ντοπιολαλιά» μας στο πέρασμα των χρόνων.


``````````````````````
Το παρακάτω κείμενο το αλιεύσαμε από το διαδίκτυο. Είναι από το διαδικτυακό λεξικό γλωσσικών ιδιωμάτων του Θέρμου και της ευρύτερης περιοχής.
Το συνέταξαν οι :
·     Βενέδικτος Θεολογίτης, Οικονομολόγος, Εκπαιδευτικός Γ.Ε.Λ. Θέρμου  benedi60@gmail.com
·     Στέφανος Ουγιάρογλου, . Πληροφορικός,  Εκπαιδευτικός Γ.Ε.Λ. Θέρμου, Εργαστηριακός Συνεργάτης ΑΤΕΙ Μεσολογγίου stoug@sch.gr
·     Αικατερίνη Παπασάββα, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Γ.Ε.Λ. Θέρμου papasavaik@gmail.com 
·     Ιωάννης Μπότσαρης,  Βιολόγος, Διευθυντής Γ.Ε.Λ. Θέρμου botsaris@sch.gr 

Παρουσιάζουμε, χρησιμοποιώντας την αίσθηση του χιούμορ, κάποιους από τους «κανόνες» στην προφορά:
Στην περιοχή του Θέρμου οι κάτοικοι δεν τα πάνε καλά με τα φωνήεντα. Είτε τα απαλείφουν από το λόγο τους είτε τα αλλάζουνε. Έτσι:   
 • Τρέφουνε μια αδυναμία στο ου και στο ι. Έτσι τα ο και ω όταν είναι άτονα γίνονται ου: κουρίτσ’ (= κορίτσι), σκάβου (= σκάβω).
Επίσης τα ε και αι όταν είναι άτονα γίνονται ι: ιδώθι (εδώθε), πιδί (= παιδί)


 • Το γοργόν και χάριν έχει.
 Έτσι, παραλείπονται από το προφορικό λόγο:
- το άτονο τελικό ι, στα ουδέτερα ουσιαστικά: σπίτ' (=σπίτι), χέρ' (=χέρι),
 - το άτονο τελικό η στα θηλυκά: μύτ' (=μύτη), Τρίτ' (=Τρίτη)
 - το ου των γενικών όταν δεν τονίζεται: τ’ ανθρώπ’ (= του ανθρώπου)
 - το άτονο ει στα ρήματα του β΄ και γ΄ ενικού προσώπου: γράφ'ς, (=γράφεις), γράφ’ (= γράφει)
 - το αρχικό φωνήεν α από μερικές λέξεις: γελάδα (=αγελάδα).

 • Όλα τα άτονα φωνήεντα και δίψηφα φωνήεντα που κάνουν το λάθος να βρίσκονται ανάμεσα σε σύμφωνα, ως δια μαγείας, εξαφανίζονται: σ'κώνουμι (=σηκώνομαι), μ'κρός (=μικρός), π'νάου (=πεινάω), αλ'πού (=αλεπού), κ'τάβι (=κουτάβι), σκ'λί (=σκυλί).

  • Σε μερικές λέξεις την «πληρώνουν» και τα σύμφωνα. Έτσι τα δάχτυλα γίνονται δάχ'λα

 • Η κατάχρηση του ασυναίρετου τύπου των φωνηεντόληκτων ρημάτων αλλά και η δημιουργία φωνηεντόληκτων τύπων σε συμφωνόληκτα. Έτσι έχουμε το κ’νάου (= κινώ) αλλά και το αβγατάου (=αβγατίζω), αμπουδάου (=εμποδίζω) κλπ.

 • Στα πιο απομακρυσμένα από το Θέρμο χωριά – αλλά και μέσα στο Θέρμο – το σ, το τσ, το ξ και το ζ προφέρονται λίγο δασά, με κάποια υπόνοια γαλλικής εκφοράς, τουλάχιστον όσον αφορά το σίγμα. Έτσι πολλοί λένε διάchιλου (= διάσελο),  κλαπάchα (= κλαπάτσα), κchιαστουχάου (= ξαστοχάω) κλπ.

 • Η περίεργη – λίγο παχιά, λίγο σαν να υπάρχουν περισσότερα ι, λίγο σαν να ζουμπιέται το λ ή το ν - εκφορά του λι και του νι. Ας θυμηθούμε το περίφημο πια «Αμαλία» του τηλεοπτικού «παραπέντε».

• Μια άλλη παραδοξολογία είναι η προσπάθεια … «σλαβοποίησης» της ελληνικής γλώσσας, με κατάχρηση σε πολλές καταλήξεις ανδρικών ονομάτων ή επιθέτων καθώς και στις κτητικές αντωνυμίες τους, της, τις που εκφέρονται ως τς. Έτσι ο Μάκης γίνεται Μάητς, ο Τάκης Τάητς, ο δικός τους δικός τς, ο Αυλωνίτης Αυλωνίτς κλπ.

 Λέγεται, ότι πριν αρκετά χρόνια όταν οι ξένοι ποδοσφαιριστές στην Ελλάδα ήταν πολύ λίγοι – πόσο μάλλον στη Β’  Εθνική – αγρινιώτες φίλαθλοι του Παναιτωλικού στην Αθήνα, φώναζαν εν χορώ στους παίκτες της ομάδας τους: λιώστιτς, … αφανίστιτς. Που σημαίνει: λιώστε τους, αφανίστε τους

11 σχόλια:

  1. Δε μ'λες;
    Το καταεί δεν προκύπτει από το καταγής; Στέκει το "ει";
    Κατά τα λοιπά και μ'ευκαιρία την ωραία προσπάθεια θα ομολογήσω το εξής. Μεγάλωσα σε νησί "κοσμοπολίτικο" και ήρθα στο Αγρίνιο 12 ετών. Τέτοιο μαλακιστήρι (μετά συγχωρήσεως) ήμουν λοιπόν τότε που φρικίαζα με τα ούι και τα ουουου των συμμαθητών κι έπρεπε να περάσω τα είκοσι για να νιώσω την αξία της ντοπιολαλιάς. Αλλά, τώρα που το σκέφτομαι, κάποτε στο νησί (οκτώ-εννιά ετών θά'μουν) είχα πετάξει ένα "βρε, μού'βαλες περδικλωσιά" κι είχε γίνει ο κακός χαμός από τα γέλια. Ίσως σ'αυτό το γεγονός να οφείλεται η αρχική μου φοβία και νά 'μουν δικαιολογημένο μαλακιστήρι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φίλε μου "Στρατολάτη", έχεις δίκιο... Το καταεί προέρχεται από το καταγής, οπότε θα θέλει με ~η~. Θα το διορθώσω στην επόμενη αναφορά, όταν θα συμπληρώσω κι άλλα.
      Τώρα γι αυτό που λες, όλοι ντρεπόμασταν κάποτε για την ομιλία μας. Προσπαθούσαμε να λέμε ολόκληρες τις λέξεις, το ~λι~ και το ~νι~, ειδικά όσοι φύγαμε και λίγο από εδώ...
      Αλλά αργότερα καταλάβαμε την αξία της ντοπιολαλιάς μας, όπως λες και εσύ.
      Το ~ούι~ και το ~καμάριμ~ μου τα θύμησες εσύ. Θα συμπληρωθούν κι αυτά.
      Την καληνύχτα μου!!!

      Διαγραφή
  2. ''Σταφλοπατάς''

    Καλά ήθελα να' ξέρα τι καν' εις ετσ';

    Τι σταυφλουπατάς ; Δε μπορείς να κάϊτσεις σι μια μεριά;

    Ήταν από τις χαρακτηριστικές φράσεις της μάνας μου.Αφορούσε τον ανήσυχο άνθρωπο ''π'δ'ειχε στασιό σι μια μερια''. Σαν αυτόν που πατάει σταφύλια

    Οι bloges είναι ρομαντικοί άνθρωποι .Στο το ξαναέγραψα και μου απάντησες πολύ σεμνά,πως έχουν γράψει πιο σημαντικοί άνθρωποι από εσένα για το Αγρίνιο.Δεν αντιλέγω ,αλλά δεν πιστεύω πως το θέμα έχει εξαντληθεί.

    Σε χαιρετώ φιλικότατα και συνέχισε

    Ο γράφων στο ''Διαδικτύου...νότα'' και ''Ε.Μ.Σ. ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΙΟΥ''

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φίλε "Ε.Μ.Σ. ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΙΟΥ",
      πρώτον δεν ήξερα ότι γράφεις και στο "Διαδικτύου...νότα". Το παρακολουθώ το blog,και δεύτερον δεν ήξερα ούτε το "σταφλοπατάς"!!!Και αυτό θα το συμπληρώσω την επόμενη φορά.
      Τώρα γι αυτό που μου ξαναγράφεις για την συγγραφή...εγώ εδώ κάνω κάτι που μ' ευχαριστεί και γεμίζει τον ελέυθερο χρόνο μου. Εξάλλου δεν θέλω να μπω στα "χωράφια" άλλων. Ίσως κάποτε συναντηθούμε και σου εξηγήσω τους λόγους.
      Ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια.
      Με εκτίμηση!!!

      Διαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Mπράβο Γίτσα.
    Μου φαίνεται πως θα τη χαιρόμαστε για καιρό τούτη εδώ την ανάρτηση.
    Θα "ματαταπούμι στου σεργιανολόι τς γλώσσας μας".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "Ιχνηλάτη", φίλε μου,
      εμείς πρέπει να έχουμε πολλά κοινά στις ντοπιολαλιές μας...
      Θα τα ματαπούμι λοιπόν...
      Την καληνύχτα μου!!!

      Υ.Γ. Σ' ευχαριστώ για το ενδιαφέρον που έδειξες, με το mail που μου έστειλες. Θα σου γράψω...

      Διαγραφή
  5. Ευχαριστώ και όλους τους άλλους φίλους που μου έστειλαν και τις δικές τους λέξεις και εκφράσεις μέσω mail. Θα τα συμπληρώσω την επόμενη φορά όταν θα "ξαναφρεσκάρουμε" το λεξικό μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. χλιάρι=κουτάλι, καστραβέτσι= αγγούρι,μαρκαλάω= έχω ερωτική διάθεση, τσακλατάω= ανακατεύω,λίντσχας= λόξυγκας, σχλεπούνι= τα μυγάκια. κατσούλα= κουκούλα, λέσι= πτώμα ζώου

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αν έχετε περισσότερες πληροφορίες για τα θέματά μας, καθώς και διορθώσεις ( "ουδείς αλάνθαστος...."), γράψτε μας στο gitsanas@gmail.com

Στείλτε μας και δικές σας σκέψεις, φωτογραφίες, κείμενά σας, ποιήματα στο gitsanas@gmail.com