Πέμπτη 19 Μαΐου 2011

Η Ντοπιολαλιά μας


Αφορμή για να ασχοληθώ με αυτό το θέμα, ήταν ένα κείμενο που μου έστειλε μια συντοπίτισσά μας, ξενιτεμένη χρόνια, που ήρθε με τα έφηβα παιδιά της μετά από μία εικοσαετία στην γενέτειρά της. 
Σε κάποιο σημείο της αφήγησής της γράφει την ερώτηση που της έκανε η κόρη της: "Μαμά, η γιαγιά μου είπε "απθώσ". Τι εννοεί;"

 
 Η ντοπιολαλιά μας, η γλώσσα μας, η τοπική μας διάλεκτος
 Ιδιόμορφη, παράξενη σε πολλούς, αστεία σε άλλους, "χωριάτικη" για τους πρωτευουσιάνους αστούς. Αυτή όμως μιλούσε η γιαγιά και ο παππούς μας, αυτή μιλούσαν και οι γονείς μας.
Μ' αυτή μεγαλώσαμε κι εμείς, αυτή χρησιμοποιούσαμε στις αλάνες όταν παίζαμε και αυτή στους παιδικούς τσακωμούς μας.
Αλλά αυτή την ντοπιολαλιά μας προσπαθήσαμε αργότερα, μεγαλώνοντας, να την εξαλείψουμε από την ομιλία μας, γιατί ντρεπόμασταν γι' αυτήν.
 Εμείς οι Αγρινιώτες και γενικά οι Αιτωλοακαρνάνες, έχουμε τσακωθεί με τα φωνήεντα, τα αφαιρούμε χάριν συντομίας, (μάτ=μάτι, χέρ=χέρι, πίνς=πίνεις, αλπού= αλεπού...).
Έχουμε μία ιδιαίτερη αδυναμία στο "ου", (ούλι= όλοι, παίζου= παίζω...).
Με μαγικό τρόπο εξαφανίζουμε γράμματα από λέξεις, (γρούνι=γουρούνι, μκρός= μικρός, πνάου=πεινάω, στς ιφτά= στις εφτά...).
Το λι και το νι το προφέρουμε χορταστικά.
Έχουμε τις δικές μας κτητικές αντωνυμίες, ( τς Μαρίας=της Μαρίας, δκός τς=δικός της...).
Έχουμε καταργήσει τους γραμματικούς κανόνες, αφού τονίζουμε τις λέξεις ακόμα και πριν την προπαραλήγουσα, (έτριξανι= τρέξανε, έφαγαμι= φάγαμε...)
Αλλά έχουμε και δικές μας λέξεις. 
Λέξεις που μάλλον είχαν συμπεριληφθεί στο λεξιλόγιο των προγόνων μας, με επιρροές από τούρκικη, σλαβική, ιταλική και άλλης προέλευσης γλώσσα. 
Λέξεις που επέζησαν χιλιάδες χρόνια. Λέξεις που μεταφέρθηκαν από γενιά σε γενιά, χωρίς κανένα ποτέ λεξικό να τις έχει συμπεριλάβει στις σελίδες του. 
Λέξεις που όταν τις ακούνε τα παιδιά μας, γελάνε, μας κοιτάζουν έκπληκτα με απορία.
Ξέρω ότι εμείς οι Αιτωλοακαρνάνες μπορούμε να συγγράψουμε το δικό μας λεξικό.

Απουσταίνου= κουράζομαι 
Αρούπουτους= αχόρταγος 
Γκαβός= τυφλός 
Γούρνα= λάκκος 
Σκουντουμπλιά= πέσιμο 
Τσαούλι= σαγόνι 
Νιάτσκα= καπάκι μπύρας 
Ζάντζα= νεύρα 
Τζώρας= ξεροκέφαλος 
Αβγατάου= αυξάνω 
Σκιάζομι= φοβάμαι 
Καρκώνουμι= πνίγομαι 
Ζμπάου= πιέζω
Απθώσ= κάτσε
 ... τα κλασσικά φούλημ, καμάριμ
 
.....και πόσες άλλες !!!

Ας φτιάξει λοιπόν ο καθένας από εμάς το δικό του λαϊκό γλωσσάρι....

Ελπίζω η αναφορά μου στην ντοπιολαλιά μας, να μην έκανε μερικούς να ντραπούν, να νοιώσουν άβολα, να αισθανθούν "χωριάτες"....

Διαβάστε το γλωσσάρι μας....




9 σχόλια:

  1. Οπως κ την κλασσικη φραση... Τι κατσκωνεσαι σα τουν χαρο απαν απ του κιφαλι μ καμαρι μ;;; Απθως καταϊ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τέλειο συγχαριτήρια.... κάποτ η κόρη μου όταν ήταν 2-3 ετών ρώτησε "μαμά από πιά χώρα είναι η γιαγιά που λέει το κάτω καταΪ?" η το δωρικό τι χαλέυς= τι ψάχνεις;τι γυρεύεις

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. θαλασσινή, πράγματι οι απορίες των παιδιών μας σχετικά με την ντοπιολαλιά μας μας φαίνονται πολύ αστείες. Εγώ γελάω πολύ!!! Ειδικά όταν προσπαθούν να διορθώσουν τις γιαγιάδες και εκείνες προσπαθούν να "διορθωθούν".
    -Γιαγιά, δεν το λένε "μπικιόν", ποτήρι το λένε!!
    -Πουτήρ
    Όχι πουτήρ, πο-τή-ρι.
    -Καλά, μουρφώσ ισί κι άσι μι μένα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτό με το ¨Μπικιόν' με γύρισε πολλά χρόνια πίσω...Η γιαγιά πάντως έχει δίκιο, το μπικιόνι (μάλλον ιταλικό πρέπει να είναι) δεν είναι το ποτήρι αλλά το κύπελλο και ειδικά το μεταλλικό κύπελλο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δίκιο έχεις Νίκο!! Η λέξη είναι ή Ιταλική ή Τούρκικη. Για τα παιδιά μας όμως "άγνωστη" λέξη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. ΛΟΙΠΟΝ ΓΙΤΣΑ ΘΑ ΣΟΥ ΣΤΕΙΛΩ ΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΩ ΣΥΛΛΕΞΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ. ΞΑΝΑΓΡΑΨΕ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΝ ΘΕΣ ΚΑΙ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΕΝΑ ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΟΠΩΣ ΤΟ ΛΕΣ. ΕΛΑΤΕ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΕΙΛΤΕ ΚΙ ΕΣΕΙΣ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΛΕΞΙΚΟ!!!
    ΣΟΥ ΤΟ ΣΤΕΛΝΩ ΣΤΟ ΜΕΗΛ ΣΟΥ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αν έχετε περισσότερες πληροφορίες για τα θέματά μας, καθώς και διορθώσεις ( "ουδείς αλάνθαστος...."), γράψτε μας στο gitsanas@gmail.com

Στείλτε μας και δικές σας σκέψεις, φωτογραφίες, κείμενά σας, ποιήματα στο gitsanas@gmail.com